Col. Noel Detoyato: Minsang tinig ng AFP, ngayo’y tagapagtaguyod ng Laang Kawal Party-list

Col. Noel Detoyato

MINSAN nang naging opisyal na tagapagsalita ng Armed Forces of the Philippines (AFP) si Col. Noel Detoyato, isang boses na kalmado ngunit may awtoridad, na naghahatid ng mahahalagang balita sa publiko.

Ngunit sa kabila ng kanyang matagal na paglilingkod, isang mas mataas na tungkulin ang kanyang napagtanto—ang pangangailangang ipaglaban ang kapakanan ng mga reservist at retiradong sundalo na madalas ay hindi nabibigyan ng sapat na suporta.

Ngayon, bilang pangalawang nominado ng Laang Kawal Party-list, ipinalit niya ang mikropono sa isang paninindigan—ang tiyakin ang mas maayos na kalagayan ng mga reservist at beterano.

Lumaki si Detoyato sa South Cotabato—sa Banga, Koronadal, at General Santos City—isang rehiyon kung saan ang sipag, katatagan, at katapatan ay bahagi na ng kultura ng mga tao.

Baka Bet Mo: Laban patungo sa Laang Kawal partylist: Almario isinusulong ang kapakanan ng reservists

Bago pa man siya nagtapos sa Philippine Military Academy (PMA) Class of 1990, nakatanim na sa kanya ang mga halagang ito.

Noong taon ding iyon, opisyal siyang naitalaga sa Philippine Army at sinimulan ang isang 35-taong karera sa serbisyo militar.

Matapos ang ilang dekada ng paglilingkod, hinirang siya bilang Hepe ng AFP Public Affairs Office noong 2015, kung saan naging papel niya ang pagbibigay ng mahahalagang impormasyon tungkol sa operasyon ng AFP at ang estado ng seguridad ng bansa.

Sa ilalim ng kanyang panunungkulan, pinangasiwaan niya ang komunikasyon ng isang puwersang binubuo ng 150,000 regular na sundalo at 1.9 milyong reservist, kung saan 1.2 milyon ang aktibong bahagi ng pwersang panlaban ng AFP.

Hindi nagmula sa isang pagkakataon lamang ang kanyang mataas na paggalang sa mga reservist, na bumubuo ng 89% ng buong AFP. Sa paglipas ng mga taon, nakita niya ang kanilang walang sawang pagsasanay at pagseserbisyo sa kabila ng kakulangan sa kagamitan at pondo.

Noong 2017, nang sumiklab ang Marawi Siege, isang matinding limang buwang labanan laban sa mga militanteng may kaugnayan sa ISIS—muling pinatunayan ng mga reservist ang kanilang halaga sa kabila ng kanilang maliit na bilang at limitadong mga mapagkukunan.

Dahil sa karanasang ito, lalo niyang nakita ang hindi pagkakapantay-pantay sa pondo—sa P256.1 billion budget ng AFP, wala pang 2% o humigit-kumulang P4 billion hanggang P5 billion lamang ang inilalaan para sa mga reservist.

“Higit pa sa pasasalamat ang nararapat sa kanila; kailangan nila ng konkretong aksyon,” sey ni Detoyato.

Dahil dito, tinanggap niya ang hamon na tumakbo bilang kinatawan ng Laang Kawal Party-list para sa darating na halalan sa 2025, kasama sina Lt. Col. Jaime Roberto Almario at Lt. Col. Jannette Chavez-Arceo.

Isinusulong niya ang pag-amyenda sa Reservist Act of 1991 upang matiyak ang mas mataas na pondo, modernisasyon ng kanilang kagamitan, at mas mahigpit na pagsasanay.

Ngunit higit pa sa pagpapalakas ng kanilang puwersa, nais din niyang siguruhin ang kagalingan ng kanilang mga pamilya.

Isa sa kanyang mga panukala ay ang pagbibigay ng mababang interes sa microfinance loans upang matulungan ang mga pamilya ng reservist sa pagtatayo ng negosyo at pagtustos sa pang-araw-araw na pangangailangan.

Malapit sa puso ni Detoyato ang adbokasiyang ito.

Ang kanyang asawa ay isang nurse na nagsakripisyo rin habang pinalalaki ang kanilang dalawang anak, kaya’t determinado siyang ipaglaban ang isang mas matatag at mas ligtas na kinabukasan para sa kanilang pamilya at para sa buong bansa.

Kasama rin sa kanyang mga layunin ang pagpapabuti ng serbisyong medikal para sa mga retiradong sundalo.

Sa kasalukuyan, ang Veterans Memorial Medical Center sa Quezon City ang tanging ospital na nakatuon sa mga beterano, ngunit hindi nito kayang tugunan ang pangangailangan ng mga retiradong sundalo sa mga lalawigan.

“Ang bansang nakakalimot sa kanyang mga tagapagtanggol ay nakakalimot sa kanyang sarili,” aniya.

Upang tugunan ito, isinusulong niya ang pagtatatag ng mas maraming healthcare facilities para sa mga beterano sa iba’t ibang rehiyon, gayundin ang sapat na suporta para sa dialysis at iba pang serbisyong medikal para sa mga nagkakaedad na sundalo.

Sa edad na halos 62, nananatiling nakatapak sa lupa si Detoyato.

Ang paglalaro ng golf tuwing Sabado ang nagpapanatili sa kanyang talas, habang ang pagdalo sa Misa tuwing Linggo kasama ang pamilya ang bumabalik sa kanya sa kanyang pananampalataya.

Malinaw pa rin sa kanyang alaala ang taong 1986, noong siya ay 21-anyos na kadete na nakatayo sa Camps Crame at Aguinaldo sa kasagsagan ng EDSA Revolution, pinapanood ang mga Pilipinong nagkakaisa para sa isang bagong kinabukasan.

Ang alaala ring iyon ang nagbibigay-lakas sa kanya ngayon—isang kwentong ibinabahagi niya sa kanyang mga anak, katulad ng kanyang pagsusulong sa ROTC program noong 2019 sa mga pagdinig sa Senado para sa Republic Act 7077.

“Hindi ito tungkol sa pagpapadala ng mga kadete sa digmaan,” aniya noon, ipinagtatanggol ang pagbuhay sa ROTC.

Dagdag niya, “Ito ay tungkol sa survival skills, relief work, at pagtuturo ng pagmamahal sa bayan”—isang paraan upang palakasin ang pambansang pagkakakilanlan at diwa ng paglilingkod sa kabataan.

Walang paghahabol ng personal na tagumpay sa Laang Kawal.

Ang partido ay bumubuo ng isang platapormang nakaugat sa serbisyo—mas mabuting suporta para sa mga reservist, beterano, at ROTC cadets, na may mga praktikal na panukala tulad ng stipend at partial scholarships upang ihanda ang susunod na henerasyon ng mga tagapagtanggol ng bayan.

Para kay Detoyato, ito ay higit pa sa isang adbokasiya.

Ito ay isang paninindigan na kanyang tinatahak, dala ang parehong tapang at dedikasyon na naghubog sa kanyang pagkatao mula pagkabata hanggang sa kanyang pagsabak sa larangan ng pulitika.