Tsunami sa Mindanao

MGA balod nga lapas pa sa duha ka andana nga balay, nga milunop hangtod sa kapin sa tulo ka kilometro gikan sa baybayon.

Kapin 8,000 ang namatay, mga 10,000 ang naangol ug 90,000 ang mga nawad-an ug pinuy-anan. Pipila ka mga komunidad nawala sa mapa.

Ngilngig ug kuyaw ang tsunami sa Mindanao.

Pero, pastilan! Ayaw ug panic dayon. Dili kini usa ka prediksyon o panagna.

Asoy lang kini sa tsunami niadtong Agosto 17, 1976, mga 40 na ka tuig ang milabay.

Ang tsunami mihapak samtang nangatulog pa ang kadaghanan, mga pila ka minutos paghuman sa alas dose ang takna. Nahitabo kani pagkahuman sa kusog nga linog, nga 7.9 ang magnitude ingon sa Philippine Institute of Volcanology and Seismology (Phivolcs).

Mga 8.0 pud ang giingon nga magnitude sa linog ingon sa United States Geological Survey nga naay lista sa mga most destructive earthquakes in the world.

Ang 1976 earthquake naa sa maong listahan. Ingon sa mga scientist, ang gitas-aon sa mga balod mga 14-15 feet o mga 5 meters ug ang naapiktohan kapin sa 700 kilometro ka mga baybayon nga gaborder sa Moro Gulf.

Pero naay mga report nga mas taas pa sa 5 ka metros ang mga balod sa Linek (Maguindanao), Kalanganan (Cotabato City), Pagadian City, Sacol Island (Zamboanga City), Lebak (Sultan Kudarat).

Sa Lebak mas taas pa sa 9 ka metros ang mga balod.

Ang Pilipinas usa sa mga nasod sa giingon nga parte Singsing nga Kalayo sa Pasipiko (Pacific Ring of Fire) kun asa daghan ang mga bulkan ug nahitabong mga linog.

Pastilan! Kun simbako duna na puy dakong linog, andam ka ba? Kahibalo ka sa imong buhaton?
Nakaduha na ka earthquake drill sa Metro Manila kun asa gitag-an nga posible nga molihok ang West Valley Fault ug dunay kusog nga linog sa sulod ka 50 ka mga tuig.

Ang pagpangandam ang usa sa mga leksyon ang atong makuha sa nahitabong tsunami. Duna pay pasidaan. Sa daghang mga lugar una miabot ang mga dagkung balod milalom ug mihubas ang dagat ug nakita ang kinailaloman niini. Daghan ang midagan ug nanguha sa mga stranded fish. Minutos lang, miabot ang mga higanteng mga balod ug ang mga nanguha ug isda maoy unang nalunod.

Pastilan! Ayaw intawon ug dagan paingon sa mihubas nga dagat. Dagan gayod ug palayo, paingon sa mas taas nga lugar. Usa pa ka leksyon, dili magpaboto ug pusil. Makadugang lang kini sa kalibog ug panic sa mga tawo.

Pastilan! May mga nagtuo nga hinimo sa mga dautang spiritu ang linog mao nga nagbaboto ug pusil aron maundang kini.

Ang linog ug tsunami nahitabo kaniadtong dunay away ang Moro rebels ug mga sundalo sa gobyerno, mao nga abi sa mga tawo ang ilang lugar nakuha na sa mga rebelde.

May mga multi-hazard drills nga giplano sa mga lain-laing lugar sa Mindanao ug sa tibuok nasod. Apil gayod mo.

Pastilan! Lisod nga nagmata lang ta ug buntag ug walay pangandam.